اين كتاب را نظامي در مدتي كمتر از چهارماه گفته و در سال 584 نام ابوالمظفر شروانشاه اخستان بن منوچهر بپايان رسانده . تعداد ابيات آن در حدود چهار هزار بيت و خلاصة داستان اين است : 

يكي از بزرگان عرب از نعمت هاي دنيا بجز فرزند همه چيز داشت و غافل بود كه صلاحش در اين بوده است كه فرزندي نداشته باشد . 

آنقدر نذر و نياز كرد تا خداوند پسري باو داد و او نامش را «قيس» گذاشت و چون بهفت سال رسيد او را به مكتب سپرد . در آن مكتب دختري بنام «ليلي» بود كه قيس از همان نظر اول باو عاشق شد - كم كم عشق پسريش اين دو كودك زبانزد خاص و عام گشت و آواز آن بگوش پدر و مادر آنها رسيد . پدر ليلي ديگر دختر خود را بآن مكتب نفرستاد . قيس هر روز به در خانه ليلي مي رفت ، آندر را مي بوسيد و باز مي گشت . اين جدائي بجاي آكه درد اين دو را تسكين و تخفيف دهد باعث غليان و شدت آن شد و كار قيس بآنجا رسيد كه مردم او را «مجنون» لقب دادند . پدر مجنون ناچار براي نجات پسر خود بخواستگاري ليلي فرستاد . پدر ليلي نپذيرفت و بهانه اش اين بود كه پسر تو ديوانه است و موجب بدنامي قبيله من خواهد شد .