شایعه

تحقيق شایعه
 متشکل از 13 صفحه ، در قالب word  قابل ويرايش و اماده پرينت

بخشی از محتوا ::
چند روز پس از زمين لرزه ويرانگر منطقه بويين زهراي قزوين ( شهريور 1341 ) در تهران شايع شد كه به زودي زلزله شديدي اين شهر را در هم خواهد كوبيد . مردم هراسان شدندو در آتش به حومه شهر پناه بردند و مردم در خيابانها و كوچه ها تا صبح به سر بردند ولي زلزله اي نيامد . . . در سال 1377 نيز در تهران شايع شد كه زمين لرزه شديدي در فاصله 7 تا 17 تير ماه روي مي دهد كه اساس آن پيشگويي يك شهروند اهل چك بود
مي توان پرسيد كه چگونه در لحظه معيني از زمان ، همه افراد، در مورد نفر يك واقعيت ظاهراً به توافق مي رسند . چگونه است كه يك فكر مبهم به صورت شايعه در مي آيد بعد كه باور عمومي تبديل مي شود اين سوالي است كه در هنگام مطالعه مكانيسمهاي شكل گيري و پخش شايعه سعي مي كنيم به آن پاسخ دهيم .
شايعه پديده اي است كه بر اساس شنيده ها در زمينه قبلي افكار عمومي شكل مي گيرد و ممكن است از يك خبر ناشي شود و يا بر پايه هياهو بي اساس بوجود آيد . شايعه از طبيعي ترين پديده هاي رواني – اجتماعي و يكي از رايجترين شيوه هاي كنش متقابل است با ابعادي گسترده كه جنبه هاي آن به ويژه در زمانهاي بحراني مثل زمان جنگ ، قحطي و رويدادهاي طبيعي ، حالتي به مراتب حادتر به خود مي گيرد . و كلاً بيشتر در وضعيتهاي بي هنجاري در جامعه روي مي دهد . ( ستوده ،            )
تعريف شايعه :
شايعه پيامي است كه در ميان مردم رواج مي يابد ؛ اما واقعيتها آن را تاييد نمي كند . وقتي افراد بسياري مشتاق خبرگيري از چيزي باشند ؛ ولي قادر به كسب اطلاعات درستي نباشند ، پذيراي شايعات مي شوند . شايعات اگر تعصبات افراد را تائيد كند و يا نفرتهايشان را توجيه نمايد . بهتر و بيشتر مي تواند گسترش يابد .
در واقع ، شايعه پيامي است كه به طرز غير رسمي ( معمولاً دهان به دهان ) منتقل مي شود و به موضوعي مربوط مي شود كه در تحقيق درباره درست بودن يا نادرست بودن آن مشكل است . شايعه معمولاً شامل اطلاعاتي مي شود كه براي مردم اهميت دارد . البته ممكن است بخشي از شايعه حقيقت داشته باشد . هر چند مي توان گفت كه اين حكم همواره صادق نيست .
شايعه در چه موقعيتهايي رواج مي يابد ؟
شايعه در موقعيتهايي رواج مي يابد كه مردم مشتاق خبر باشند ولي نتوانند آن را از منابع موثق دريافت كنند . هر گاه انسانها علاقمند خبرگيري درباره موضوعي باشند ، به هر نوع اطلاعاتي در اين باره متوسل مي شوند و سپس آن اطلاعات را در ميان خود پراكنده مي سازند .
هنگامي كه واقعيتهاي اجتماعي به نوعي براي مردم در ابهام و پوشيدگي باقي بماند و رسانه هاي گروهي نيز سعي در روشن كردن اين واقعيتها نداشته باشند ، زمينه مناسبي براي رواج شايعه به وجود مي آيد .
در رواج شايعه دو عامل دخالت دارد :
1 – اهميت 2 – ابهام
1 – اهميت : علاقه مردم به موضوع و اهميت داشتن شايعه هم براي گوينده و هم براي شنونده .
2 – ابهام : ميزان ابهام موضوع ، يعني وجود دو يا چند تعبير از يك موضوع . اين ابهام مي تواند با نبود اخبار دقيق يا به وسيله برخي تشنجات عاطفي ، كه فرد را مجبور مي كند كه نتواند يا نخواهد واقعيتهايي را كه در اخبار مطرح شده بپذيرد القاء شود .
مثلا در مورد مسابقات فوتبال شايعه زياد است چون براي مردم اهميت دارد و هم نتايج آن مبهم است و همچنين در جنگ هم ابهام وجود دارد و هم اهميت بنابراين شايعه زياد است . جهت ايجاد اطمينان به واقعي بودن شايعه ، غالباً اجزايي از خبر يا ‹‹ هسته اي از حقيقت در ان گنجانيده
مي شود . اما در ضمن انتقال آن ، مطالب كذب و جزئيات تخيلي آن قدر ديگر بخشها را تحت الشعاع قرار مي دهند كه واقعيات و كاذبيات از هم قابل تشخيص نسبت . تشخيص دقيق حقيقت نهفته در شايعه ، و اساساً وجود يا عدم حقيقت در شايعه ، تقريباً هميشه غير ممكن است .
قانون اصلي شايعه :
به نظر مي رسد كه دو شرط ‹‹ اهميت ›› و ابهام در انتقال شايعه كم و بيش از رابطه اي كمي برخوردار باشند . اسپورت و پستمن ‹‹ 1372 : 45 ›› اين رابطه را به صورت فرمول زير معرفي مي كنند .
علامت ~ يعني تقريباً برابر است                 A *  I ~ R
اين فرمول به اين معناست كه ميزان رواج شايعه ( R ) تقريباً برابر است با حاصلضرب اهميت ( I ) در ابهام ( A ) موضوع مطروحه در آن شايعه.
Importance = I                Ambiguity = A
هر آينه ابهام يا اهميت صفر باشد = شايعه اي وجود نخواهد داشت . مثلاً احتمال نمي رود ما ايرانيها هيچ وقت درباره گران شدن قيمت شكر در كوبا در كشور خودمان شايعه اي بشنويم . زيرا اين موضوع ‹‹ اهميتي ›› براي ما ندارد . اما خبرهاي مربوط به افزايش يا كاهش قيمت انواع ارز در كشور ما به ويژه در چند سال اخير از جمله شايعه سازترين موارد بوده است . بنابراين هر خبر شايعه مهمتر باشد و مردم درباره آن موضوع اطلاع كمتري داشته باشند ، احتمال ايجاد شايعه قويتر است .
ابهام به تنهايي شايعه را پخش يا حفظ نمي كند . اهميت هم به تنهايي چنين نمي كند .
مثلاً اگر به من ارثيه اي برسد و من مقدار دقيق آن را بدانم قطعاً در برابر شايعاتي كه در مقدار آن اغراق مي كنند مقاومت خواهم كرد ( چون ابهامي وجود ندارد ) .
مثلاً اگر من در يك تصادف عضوي از بدن خود را از دست بدهم و واقعيت را هم بدانم كه مثلاً پاي من قطع شده است ديگر به شايعات مربوط به ميزان وسعت صدمه وارده به پايم توجهي نمي كنم . ( اين موضوع اهميت دارد ولي من واقعيت را مي دانم ) .
در زمان جنگ شرايط براي نشر و پخش شايعه در تماس مطلوب قرار دارد . وقايع نظامي از بيشترين اهميت برخوردار است . اما حفاظت از اطلاعات نظامي به علاوه بردرگمي طبيعي كشور درگير اقدامات غير قابل پيش بيني ، دشمن موجب بروز ابهاماتي عميق در موضوعات بسيار مهم مي شود .
فرمول بالا در سطح بالايي قابل اطمينان ولي سخت شرايط مشخص عملكرد آن ضعيف مي شود مثلاً اگر جمعيتي تحت كنترل شديد باشند و پخش و انتشار شايعه جرايم سنگين داشته باشد آن وقت مردم كم و بيش خوددار مي شوند . و شايعه سازي كمتر خواهد شد .