تحقیق عصر محنه در تمدّن مسلمانان
متشکل از 19 صفحه ، در قالب word قابل ويرايش و اماده پرينت
بخشی از محتوا ::
عصر محنه در تمدّن مسلمانان
محمد رضايى
بررسى تاريخ جريانهاى فكرى نقش مهمى در شناختِ تحولاتِ سياسى و اجتماعى تاريخ اسلام ايفاء مىكند. معتزله يكى از مهمترين گرايشهاىِ فكرى قرون اوليه اسلامى هستند كه ويژگى برجسته ايشان عقلگرايى آنها بود. ايشان كه نقش بهسزايى در بارورى انديشه اسلامى بازى كردند در بخشى از عصر عباسيان يعنى دوران خلافتِ مأمون، معتصم و واثق به عنوانِ ايدئولوژى حاكم بر مخالفانِ خود كه عمدتا فقها و محدثان اهل سنت بودند سختگيرى آغاز كرده و با ابزار قدرت، سعى در اشاعه تفكر خود نمودند كه واكنشهايى در پى داشت. دوره مورد بحث كه به «محنه» معروف گشت موضوع بررسى مقاله حاضر است.
واژههاى كليدى: عباسيان، مأمون، معتصم، واثق، معتزله، محنه، اهل حديث، فقها.
مقدمه
محنه يا محنت، عنوانى است كه اكثر نويسندگان و مورخانِ متقدم و متأخر، براى محاكم تفتيشِ عقايد عصر مأمون، معتصم و واثق به كار مىبرند. اين دوره، عموما دامنگير فقها و محدثانِ اهل سنت شده و بدين خاطر جمهور اهل سنت، آن را شرّ و بلايى براى اسلام و مصيبتى براى مسلمين مىدانند.1 محنه، پىآمدهاى ديگرى نيز در پى داشت كه چندان توجهى بدان نشده است و كسانى كه در نوشتههاى خود بدان اشاره كردهاند، بدون بررسى علل و عواملِ ايجاد آن، تنها به سير حوادث تاريخى توجه داشتهاند.
با نگاهى به تاريخ، روشن مىگردد كه تفتيش عقايد ـ انگيزيسيون ـ سابقهاى طولانى دارد و از دورهى باستان به يادگار مانده است، و يادآور شكنجههاى هولناك، كتابسوزان، در آتش افكندن جسم مردم و مهمتر از همه، در هم شكستن روح و عزّت انسانها و به سخره گرفتن فكر و آزادىشان است.2
وقتى سخن از تفتيش عقايد به ميان مىآيد، آدمى بىاختيار، قرون وسطاى اروپا را به ياد مىآورد، و اين سؤال مطرح مىشود كه آيا محنه و جريان آن، نوعى تفتيش عقايد بود؟ آيا بين آنچه در اروپاى مسيحى گذشت با آنچه در عصر عباسى روى داد، شباهتى وجود دارد؟
اين دوره، با صدور حكمى از جانب مأمون، كه به معتزله اجازه مىداد تا به تفتيش عقايد مردم پرداخته، هر كس از قضات، محدثين و كاركنان ديوان كه به خلق قرآن ـ مخلوق و محدث بودن قرآن ـ معتقد نبود را از مشاغلِ خود اخراج نمايند؛ آغاز گرديد.3
اكثر پژوهشگرانِ معاصر كه در نوشتههاى خود، اشارهاى به اين جريان نمودهاند، از آن با عنوان نوعى تفتيش عقايد نام بردهاند. نويسندهى كتاب عصرالمأمون از محنه، با عنوان دادگاهِ تفتيش عقايد نام مىبرد.4
فيليپ حتّى در اين زمينه مىنويسد:
برچسب ها:
تحقيق عصر محنه در تمدّن مسلمانان